Kısırlık (İnfertilite): Nedenleri, Tanı ve Tedavi Yöntemleri

Kısırlık (infertilite), bir çiftin, korunmasız ve düzenli cinsel ilişkiye rağmen bir yıl içinde gebelik elde edememesi durumudur. 35 yaş üstü kadınlarda bu süre 6 aya düşürülmektedir. Toplumda her 6-7 çiftten biri bu problemle karşı karşıya kalmaktadır ve hem kadın hem erkek faktörleri infertilitede rol oynayabilir.

Kısırlığın Nedenleri

Kadına Bağlı Nedenler:

• Ovulasyon Bozuklukları: Polikistik over sendromu (PCOS), tiroid hastalıkları, hiperprolaktinemi gibi hormonal dengesizlikler yumurtlamayı engelleyebilir.

• Tübal Faktörler: Fallop tüplerinin tıkalı veya hasarlı olması (genellikle geçirilmiş enfeksiyonlar, cerrahiler veya endometriozis nedeniyle) yumurtanın spermle buluşmasını engeller.

• Endometriozis: Rahim iç tabakasına benzer dokunun rahim dışında bulunması hem yumurtlamayı hem tüplerin işlevini etkileyebilir.

• Rahim Anomalileri: Polip, miyom veya doğuştan gelen rahim şekil bozuklukları gebelik oluşumunu zorlaştırabilir.

Erkeğe Bağlı Nedenler:

• Sperm Kalitesi: Sperm sayısı, hareketliliği veya morfolojisindeki bozukluklar.

• Varikosel: Testis damarlarında genişleme, sperm üretimini olumsuz etkileyebilir.

• Hormonal veya Genetik Faktörler: Hipogonadizm, Klinefelter sendromu gibi durumlar infertiliteye yol açabilir.

• Geçirilmiş enfeksiyonlar, travmalar veya cerrahiler de erkek fertilitesini etkileyebilir.

Unexplained Infertility (Açıklanamayan Kısırlık):

Tüm tetkiklerin normal olduğu ancak gebeliğin sağlanamadığı durumdur. Çiftlerin yaklaşık %10-15’inde görülür.

Tanı Süreci

İnfertilite değerlendirmesi, çiftin birlikte değerlendirilmesiyle başlar:

• Kadın için:

  • Hormon testleri (FSH, LH, AMH, TSH, Prolaktin)

  • Yumurtlama takibi (ultrason + hormon takibi)

  • Histerosalpingografi (HSG): Tüplerin açıklığını değerlendirmek için kullanılır.

  • Gerekirse histeroskopi veya laparoskopi.

• Erkek için:

  • Semen analizi (sperm sayısı, hareketliliği ve şekil analizi)

  • Hormonal testler ve ultrason gerekebilir.

Tedavi Yöntemleri

Tedavi planı, altta yatan nedene, çiftin yaşına ve infertilite süresine göre belirlenir:

1. Ovulasyon İndüksiyonu ve Aşılama (IUI):

Yumurtlama tedavisi sonrası uygun zamanda eşin sperminin laboratuvar ortamında hazırlanarak rahme yerleştirilmesi işlemidir. Hafif erkek faktörü veya açıklanamayan infertilitede tercih edilir.

2. Tüp Bebek (IVF):

Kadının yumurtalıklarından toplanan yumurtaların laboratuvarda eşin spermiyle döllenmesi ve gelişen embriyoların rahme transfer edilmesi işlemidir. Tüpleri tıkalı olan, ileri yaşta olan, sperm sayısı çok düşük olan çiftlerde önerilir.

3. Mikroenjeksiyon (ICSI):

Her bir yumurtaya doğrudan bir sperm enjekte edilerek döllenme sağlanır. Özellikle ciddi erkek faktörü infertilitesinde kullanılır.

4. Donasyon ve Diğer Yardımcı Yöntemler:

Yumurta veya sperm donasyonu, embriyo dondurma, genetik tanı (PGT) gibi ileri teknoloji uygulamalar da bazı durumlarda önerilebilir.

Yaşam Tarzı ve Psikolojik Destek

• Sigara ve alkolün bırakılması, sağlıklı beslenme, kilo kontrolü ve stres yönetimi, tedavi başarısını olumlu etkileyebilir.

• İnfertilite süreci, çiftler için duygusal olarak zorlayıcı olabilir. Bu süreçte psikolojik destek ve doğru bilgilendirme büyük önem taşır.

Sonuç

Kısırlık, günümüzde gelişen tanı ve tedavi yöntemleriyle büyük oranda çözülebilir bir sağlık problemidir. Her çiftin durumu özeldir ve kişiye özel yaklaşımlar ile başarı şansı artırılabilir. Doğru zamanda, uzman bir ekip tarafından yapılan değerlendirme ve yönlendirme, hem sürecin kısalmasını hem de başarı oranlarının artmasını sağlar.